Şahıs Şirketi Nasıl Kurulur, Gerekli Evraklar Nelerdir ?
Girişimcilik ekosisteminde yerini almak isteyen pek çok kişi için en popüler ve pratik seçeneklerden biri, şahıs şirketi kurmaktır. Düşük kuruluş maliyetleri, kolay açılış ve kapanış süreçleri ve esnek yapısı ile öne çıkan bu şirket türü, özellikle küçük ölçekli işletmeler, serbest meslek mensupları ve yeni girişimciler için ideal bir başlangıç sunar. Şahıs şirketi kurmak için gerekenler konusunda aklınızdaki soruları yanıtlamak, şahıs şirketi açma adımları boyunca size yol göstermek amacıyla hazırlanan şahıs şirketi kurma rehberi ile ticari faaliyetlerinize ilk adımı atabilirsiniz.
Şahıs Şirketi Nedir ve Türleri Nelerdir?
Şahıs şirketi, en temel tanımıyla, tek bir kişinin veya birkaç ortağın sorumluluğunda kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan bir işletme modelidir. Bu şirket türünün en belirgin özelliği, şirketin borç ve yükümlülüklerinden kurucu veya ortakların tüm kişisel mal varlıkları ile sorumlu olmasıdır. Bu durum, sermaye şirketlerindeki sınırlı sorumluluk ilkesinden temel farkını oluşturur. Şirketin varlığı, kurucusunun varlığına bağlıdır ve bu nedenle şahıs şirketi kurulumu genellikle daha az resmi prosedür içerir. Türkiye'deki Ticaret Kanunu çerçevesinde farklı şahıs şirketi türleri bulunur ve yapılacak işin niteliğine göre şirket türleri seçimi büyük önem taşır.
Şahıs şirketleri temelde üç ana kategoriye ayrılır. Her birinin ortaklık yapısı ve sorumluluk düzeyleri farklıdır:
● Adi Şirket: En basit şahıs şirketi modelidir ve en az iki ortak tarafından kurulur. Kuruluşu için herhangi bir resmi tescil zorunluluğu bulunmaz, ortakların aralarında yapacakları yazılı veya sözlü bir sözleşme yeterlidir. Ancak bu basitlik, sorumluluk açısından önemli bir detayı beraberinde getirir. Tüm ortaklar, şirket borçlarından bütün mal varlıkları ile sınırsız ve müteselsilen sorumludur. Genellikle proje bazlı, kısa süreli iş birlikleri için tercih edilir.
● Kolektif Şirket: Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla en az iki gerçek kişi tarafından kurulan şirket türüdür. Adi şirketten farklı olarak kolektif şirketin Ticaret Sicili’ne tescil edilmesi zorunludur. Ortaklardan her biri, şirketin borç ve yükümlülüklerine karşı tüm mal varlığıyla sınırsız sorumluluk taşır. Ortaklık yapısı ve yönetim şekli şirket sözleşmesi ile belirlenir.
● Komandit Şirket: Bu şirket modelinde iki tür ortak bulunur: komandite ve komanditer. Komandite ortaklar, şirket borçlarına karşı kolektif şirket ortakları gibi sınırsız sorumludur. Komanditer ortakların sorumluluğu ise sadece şirkete koydukları sermaye ile sınırlıdır. Komanditer ortaklar, şirket yönetimine katılamaz. Bu yapı, bir iş fikrine sermaye koymak isteyen ancak yönetim ve sınırsız sorumluluk riskini üstlenmek istemeyen yatırımcılar için bir seçenek sunar.
Şahıs Şirketi Nasıl Kurulur?
Şahıs şirketi kurma süreci, sermaye şirketlerine kıyasla çok daha hızlı ve basittir. Dijitalleşme sayesinde kurumlara gitmeden de birçok işlem tamamlanabilir. Şahıs şirketi kurma kararı aldıktan sonra izlenmesi gereken adımlar oldukça nettir. Günümüzde e-devlet şahıs şirketi kurma seçeneği, yani İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden başvuru yapma imkanı, süreci daha da kolaylaştırır. Genel olarak şirket kuruluş süreci, mali müşavir seçimi ile başlar ve vergi levhasının alınması ile son bulur. İşte adım adım şahıs şirketi kurma süreci:
- Mali Müşavir veya Muhasebeci Seçimi: Şirket kurma sürecinde en önemli adım, alanında uzman bir mali müşavir ile anlaşmaktır. Mali müşavir, gerekli belgelerin hazırlanmasından resmi başvuruların yapılmasına, vergi beyannamelerinin düzenlenmesinden muhasebe defterlerinin tutulmasına kadar tüm süreçte size profesyonel destek sağlar.
- Gerekli Evrakların Hazırlanması: Mali müşavir, sizden imlik fotokopisi, ikametgah belgesi ve iş yeri adresini gösteren kira kontratı veya tapu fotokopisi gibi kuruluş için gerekli olan belgeleri talep eder.
- İnteraktif Vergi Dairesi Üzerinden Başvuru: Mali müşavir, sizin adınıza İnteraktif Vergi Dairesi sistemine e-devlet şifreniz ile giriş yaparak işe başlama bildirimini elektronik ortamda doldurur. Bu formda, işletmenin unvanı, adresi, faaliyet kodu (NACE kodu) gibi temel bilgiler yer alır.
- Vergi Dairesi Yoklaması: Başvurunun ardından ilgili vergi dairesi, belirttiğiniz iş yeri adresine bir yoklama memuru gönderir. Bu memur, iş yerinin gerçekten var olup olmadığını ve faaliyete uygunluğunu kontrol etmek için adrese gelir. Bu ziyarette sizin veya bir temsilcinizin adreste bulunması gerekir.
- Vergi Levhasının Onaylanması: Yoklama işleminin olumlu sonuçlanmasının ardından vergi dairesi kaydınız onaylanır ve vergi levhanız oluşturulur. Artık resmi olarak vergi mükellefi sayılırsınız.
- Ek İzin ve Ruhsatlar: Yaptığınız işin türüne bağlı olarak belediyeden iş yeri açma ve çalışma ruhsatı veya ilgili meslek odasına kayıt gibi ek adımlar gerekebilir. Örneğin bir kafe açıyorsanız belediyeden ruhsat almanız zorunludur.
Şahıs Şirketi Kurma Maliyeti Nasıl Hesaplanır?
Şahıs şirketi kurmanın en büyük avantajlarından biri, kuruluş maliyetlerinin diğer şirket türlerine göre belirgin şekilde düşük olmasıdır. Ancak yine de bir bütçe planlaması yapmak ve başlangıç masraflarını öngörmek önemlidir. Şahıs şirketi kurma maliyeti, seçilen mali müşavirin hizmet bedeline, iş yerinin kira olup olmamasına ve faaliyet gösterilecek sektöre göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak şahıs şirketi açma maliyeti birkaç ana kalemden oluşur. Bu maliyetleri hesaplarken tek seferlik başlangıç giderleri ile düzenli olarak ödenecek aylık giderleri ayrı ayrı değerlendirmek gerekir. Ayrıca, faaliyete başladıktan sonra elde edeceğiniz gelire göre ödeyeceğiniz vergileri de hesaba katmalısınız. Bu nedenle şahıs şirketi gelir vergisi hesaplama yöntemlerini temel düzeyde bilmek, gerçekçi finansal planlama açısından faydalı olacaktır.
Şahıs şirketi kurarken karşılaşacağınız temel maliyet kalemleri şunlardır:
● Mali Müşavir Vekaletname Ücreti: Kuruluş işlemlerini sizin adınıza yürütebilmesi için mali müşavirinize noterden bir vekaletname vermeniz gerekir. Bu işlemin noter masrafı bulunur.
● Mali Müşavir Kuruluş Hizmet Bedeli: Mali müşaviriniz, şirketinizin kuruluş işlemlerini tamamlamak için sizden bir hizmet bedeli talep eder. Bu ücret, mali müşavirin tecrübesine ve bulunduğu şehre göre değişebilir.
● İmza Beyannamesi: Noterden alacağınız imza beyannamesi de kuruluş sırasında gerekli olan belgeler arasında yer alır.
● Damga Vergileri: Kira kontratı gibi resmi sözleşmeler için devlete ödenen damga vergisi bir diğer maliyet kalemidir.
● (Gerekli Durumlarda) Yazar Kasa / POS Cihazı: Perakende satış yapacak bir işletme kuruyorsanız bir yazar kasa veya POS cihazı almanız gerekebilir. Bu da başlangıç maliyeti kalemleri arasındadır.
Şahıs Şirketleri Hangi Vergi Türlerini Öder?
Vergi yükümlülükleri, bir işletmenin en önemli sorumlulukları arasındadır. Şahıs şirketleri, elde ettikleri gelire ve yaptıkları işlemlere göre çeşitli vergiler ödemekle yükümlüdür. Şahıs şirketi vergi oranları, şirketin karına göre artan oranlı bir yapıya sahiptir. Bu nedenle, şahıs şirketi vergi dilimleri hakkında bilgi sahibi olmak, yıllık finansal planlamayı doğru yapmak adına kritik öneme sahiptir. Şahıs şirketi vergileri düzenli olarak beyan edilmeli ve zamanında ödenmelidir, aksi takdirde gecikme faizleri ve cezai yaptırımlarla karşılaşılabilir.
Şahıs şirketlerinin temel vergi yükümlülükleri aşağıda detaylandırılmıştır:
● Gelir Vergisi: Şahıs şirketlerinin elde ettikleri ticari kazanç üzerinden ödedikleri en temel vergidir. Yıl sonunda şirketin toplam gelirinden giderleri düşüldükten sonra kalan net kar, gelir vergisine tabidir. Bu vergi, artan oranlı vergi dilimlerine göre hesaplanır. Gelir arttıkça vergi oranı da %15'ten başlayarak %40'a kadar yükselir.
● Katma Değer Vergisi (KDV): Sattığınız ürün veya hizmetler üzerinden hesaplanan ve müşteriden tahsil edilen bir tüketim vergisidir. Her ay düzenli olarak elde ettiğiniz KDV'den, mal veya hizmet alırken ödediğiniz KDV'yi düştükten sonra kalan farkı devlete beyan edip ödemeniz gerekir. KDV oranları, ürün veya hizmetin türüne göre %1, %10 veya %20 olarak değişir.
● Geçici Vergi: Geçici vergi, yıl sonunda toplu bir gelir vergisi ödemesi yapmak yerine, kazancınızın vergisini yıl içinde üçer aylık taksitler halinde ödemenizi sağlayan bir sistemdir. Yıl içinde elde edilen kar üzerinden hesaplanır ve üç ayda bir (Mayıs, Ağustos, Kasım, takip eden yılın Şubat aylarında) beyan edilip ödenir. Yıl içinde ödenen geçici vergiler, yıl sonunda ödenecek toplam gelir vergisinden mahsup edilir.
● Stopaj (Muhtasar Beyanname): Eğer bir iş yeriniz varsa ve kira ödüyorsanız, brüt kira tutarı üzerinden %20 oranında vergi kesintisi (stopaj) yaparak bunu mülk sahibi adına vergi dairesine ödemeniz gerekir. Aynı şekilde yanınızda personel çalıştırıyorsanız onların maaşları üzerinden de gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yaparak muhtasar beyanname ile beyan etmelisiniz.
● Damga Vergisi: Resmi nitelikteki sözleşmeler, beyannameler ve diğer kağıtlar üzerinden alınan bir vergidir. Örneğin, KDV ve muhtasar beyannameleri verilirken cüzi bir damga vergisi ödenir.
Şahıs Şirketi Kurmak İçin Gerekli Evraklar
Şahıs şirketi kurma süreci pratik olsa da resmi başvurular için bazı belgelerin eksiksiz ve doğru bir şekilde hazırlanması gerekir. Şahıs şirketi açma işlemi sırasında bu evrakların hazır olması, sürecin hızlı ve sorunsuz ilerlemesini sağlar. Mali müşaviriniz, bu belgelerin toplanması ve düzenlenmesi konusunda size rehberlik edecektir. Şahıs şirketi için gerekli evraklar, temel olarak kimliğinizi, adresinizi ve iş yerinize ait bilgileri teyit etmeye yöneliktir. Aşağıda, şahıs şirketi kurmak için gerekli belgeler listelenmiştir.
● Kurucunun Noter Onaylı İmza Beyannamesi (2 adet)
● Kurucunun Nüfus Cüzdanı Fotokopisi (2 adet)
● İkametgah Belgesi (E-devlet üzerinden alınabilir)
● İş Yeri Adresini Gösteren Belge (Kira kontratı veya tapu fotokopisi)
● Mali Müşavir İçin Noterden Verilecek Vekaletname
● İnteraktif Vergi Dairesi Başvuru Formu (Mali müşavir tarafından elektronik ortamda doldurulur)
Şahıs Şirketi Kurmadan Önce Bilmeniz Gerekenler
Şahıs şirketi kurmak, birçok avantajı beraberinde getirse de bazı önemli noktaları göz önünde bulundurmak gerekir. Özellikle finansal planlama ve yasal sorumluluklar konusunda bilinçli olmak, uzun vadede işletmenizin sağlığı için hayati önem taşır. Düşük şahıs şirketi maliyeti cezbedici olsa da faaliyetler başladıktan sonra ortaya çıkacak düzenli giderleri de hesaba katmak gerekir. Şahıs şirketi açmak için gerekenler sadece başlangıç sermayesi ve evraklardan ibaret değildir; aynı zamanda sürdürülebilir bir iş planı ve finansal disiplin de gerektirir. Şahıs şirketi aylık giderleri arasında Bağ-Kur primleri, mali müşavir ücreti, vergiler ve iş yeri kirası gibi kalemler bulunur. Bu şahıs şirketi masrafları düzenli olarak karşılanmalıdır. Şahıs şirketi kurmadan önce dikkat etmeniz gereken en önemli konular şu şekilde sıralanabilir.
● Sınırsız Sorumluluk: Şirketin herhangi bir borcu veya yasal yükümlülüğü durumunda, bu borç sadece şirket varlıklarıyla sınırlı kalmaz, aynı zamanda kurucunun tüm kişisel mal varlığı (ev, araba vb.) ile de sorumluluğu devam eder. Bu, şahıs şirketlerinin en büyük riskidir.
● Düşük Kredibilite Algısı: Bankalar ve büyük tedarikçiler nezdinde şahıs şirketleri genellikle sermaye şirketlerine göre daha düşük bir kurumsal itibara ve kredibiliteye sahip olarak algılanabilir. Bu da yüksek tutarlı kredi veya finansman bulmakta zorluk yaşanmasına yol açabilir.
● Vergi Dilimleri: İşletmenizin karı arttıkça ödeyeceğiniz gelir vergisi oranı da artar. Yüksek kar elde eden bir şahıs şirketi, %40'a varan vergi dilimine girebilir. Bu oran, sermaye şirketlerinin sabit %25'lik kurumlar vergisi oranından daha yüksek olabilir. Bu nedenle, yüksek ciro ve kar hedefleriniz varsa ileride bir limited şirkete dönüşmeyi planlamanız mantıklı olabilir.
● Bağ-Kur Yükümlülüğü: Şirketi kurduğunuz andan itibaren 4B'li, yani Bağ-Kur'lu olursunuz ve düzenli olarak her ay Bağ-Kur primi ödemeniz gerekir. Bu prim, sağlık hizmetlerinden yararlanmanızı ve emeklilik için gün biriktirmenizi sağlar, ancak aynı zamanda sabit bir aylık gider kalemidir.