Katılım Endeksi Nedir? Nasıl Belirlenir?

Finans dünyası, yatırımcıların farklı beklenti ve hassasiyetlerine uygun çeşitli enstrümanlar sunar. Bu enstrümanlar arasında belirli bir yatırım felsefesine sahip olanlar için özel olarak tasarlanan endeksler önemli bir yer tutar. Katılım endeksi, bu özel endekslerden biridir ve temel olarak faizsiz yatırım prensiplerini benimseyen yatırımcılar için bir ölçüt ve yatırım evreni sunar. Geleneksel borsa endeksleri gibi piyasanın genel bir göstergesi olan katılım endeksi, kendine özgü bir metodoloji ile diğer endekslerden ayrışır. Katılım bankacılığı ilkelerine uygun faaliyet gösteren ve belirli finansal oranları sağlayan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan katılım endeksini yakından tanıyalım.

Katılım Endeksi Nedir?

Katılım yatırım endeksi, Borsa İstanbul’da işlem gören ve faaliyet alanları ile finansal yapıları katılım bankacılığı prensipleri ile uyumlu olan şirketlerin hisse senetlerinden meydana gelen bir borsa endeksidir. Bu yönüyle bir faizsiz yatırım endeksi olan BIST Katılım Endeksi, yatırım kararlarını İslami finans ilkeleri çerçevesinde veren yatırımcılar için bir referans noktasıdır. Endekse dahil edilecek şirketler, hem faaliyet alanları açısından hem de faiz, borç ve likidite gibi finansal oranlar açısından detaylı bir değerlendirme sürecinden geçirilir. Bu sayede yatırımcılar, portföylerini bu ilkelere uygun hisse senetleriyle oluşturabilir.

Katılım Endeksinin Temel Amacı ve Hedefleri Nelerdir?

Katılım endeksinin temel amacı, sermaye piyasalarında İslami finans prensiplerine uygun bir yatırım alanı oluşturmaktır. Bu endeks, yatırımcıların birikimlerini kişisel değerleriyle uyumlu şekilde değerlendirmelerine olanak tanır. Bu temel amacın yanı sıra katılım endeksinin farklı hedefleri de bulunur. İşte, katılım endeksinin başlıca hedefleri:

●       İslami Finans İlkelerine Uygunluk: Endeksin en temel hedefi, portföylerin İslami finans ilkeleri ile tam uyumlu olmasını sağlamaktır. Bu kapsamda şirketlerin faaliyet alanlarının ve finansal yapılarının bu ilkelere uygunluğu titizlikle denetlenir.

●       Etik ve Sürdürülebilir Yatırım Alanı Sunmak: Faizsiz yatırım prensibinin yanı sıra endekse dahil edilen şirketlerin faaliyet alanları, etik yatırım ilkeleriyle de büyük ölçüde örtüşür. Bu yönüyle endeks, aynı zamanda sosyal ve çevresel sorumlulukları gözeten yatırımcılar için de bir alternatif olabilir. Bu durum, endekste yer alan hisse senetlerini sürdürülebilir yatırım aracı haline getirir.

●       Yatırımcılar İçin Bir Ölçüt Olmak: Endeks, İslami finans prensipleri doğrultusunda yönetilen portföylerin performansını ölçmek için bir karşılaştırma ölçütü görevi görür. Bu sayede yatırımcılar, kendi portföylerinin veya katılım fonlarının performansını piyasanın bu segmentindeki genel getiriyle kıyaslayabilir.

●       Faizsiz Yatırım Hedeflerine Ulaşımı Kolaylaştırmak: Endeks, yatırımcıların faizsiz yatırım hedefleri doğrultusunda hangi şirketlere yönelebileceğini gösteren güvenilir bir liste sunar. Bu sayede yatırımcılar, yüzlerce şirket arasından kendi kriterlerine uygun olanları tek tek analiz etme zahmetinden kurtulur.

Katılım Endeksi Nasıl Oluşturulur?

​​Katılım endeksi oluşturma süreci, belirli kurallar ve metodolojiler çerçevesinde yürütülen sistemli bir çalışmadır. Bu süreç, Borsa İstanbul’da işlem gören tüm hisse senetlerinin bir havuz olarak kabul edilmesiyle başlar ve ardından katılım finans ilkelerine göre endeks oluşturma yöntemleri devreye girer. Sistematik bir yapıya sahip olan hisse senedi belirleme süreci, endeksin şeffaf ve tutarlı bir yapıya kavuşmasını sağlayan birkaç temel adımdan oluşur:

Endeks Kriterlerinin Belirlenmesi

İlk adım, endekse alınacak şirketler için geçerli olacak endeks kriterleri belirlenmesidir. Endekse dahil edilecek şirketleri seçme süreci, iki temel boyutta yürütülen kapsamlı bir değerlendirmeye dayanır. İlk olarak şirketin ticari faaliyetlerinin niteliği incelenir; yani ana gelir kaynaklarının katılım finansı prensipleriyle çelişip çelişmediği kontrol edilir. İlk onayı alan şirketlerin finansal yapıları da analiz edilir. Bu aşamada ise şirketin borçluluk yapısı, faizli varlıkları ve gelirleri gibi kriterler öne çıkar.

Endekse Dahil Olacak Şirketlerin Seçimi

Endeks kriterlerinin belirlenmesinin ardından Borsa İstanbul’daki tüm şirketler, bu kriterler ışığında değerlendirilir. Hem faaliyet alanı hem de finansal oran testlerini başarıyla geçen şirketler, endekse girmeye aday olur. Katılım hisseleri seçimi işlemi, bu objektif kriterlere dayalı olarak genellikle üç ayda bir tekrarlanır. Bu sayede endeksin güncel ve ilgili prensiplere uygun kalması sağlanır.

Katılım Endeksinin Hesaplanması

Katılım endeksi şirketleri belirlendikten sonra katılım endeksi hesaplama aşamasına geçilir. Endeks değeri, seçilen hisse senetlerinin piyasa değerleri ve serbest dolaşımdaki pay oranları dikkate alınarak belirli bir formülasyon ile hesaplanır. Bu hesaplama, endeksin anlık değerini ortaya koyar ve sürekli olarak güncellenir.

Katılım Endeksinin Kapsamı Nasıl Belirlenir?

Katılım endeksinin kapsamı, yani endekse hangi şirketlerin dahil edileceği, titiz bir süreçle belirlenir. Yatırım endeksi belirleme sürecinin en önemli kısmı, şirketlerin faaliyet alanlarının ve finansal yapılarının katılım finans prensiplerine uygunluğunu ölçmektir. Bir şirketin endekse girebilmesi için faaliyet alanı ve finansal oran değerlendirmelerini başarıyla geçmesi gerekir.

Faaliyet Alanı Değerlendirmesi

Faaliyet alanı değerlendirmesinde, şirketin ana gelir kaynakları incelenir. Faiz içeren her türlü finansal faaliyet, alkollü içecek, tütün mamulleri, şans oyunları, turizm ve eğlence sektörünün katılım prensiplerine uygun olmayan kısımları gibi alanlarda faaliyet gösteren şirketler doğrudan elenir. Bu değerlendirme sonucunda, temel faaliyet alanları uygun bulunan katılım endeksi şirketleri bir sonraki aşamaya geçer.

Finansal Değerlendirme

Faaliyet alanı uygun bulunan şirketler, finansal değerlendirmeden geçirilir. Bu değerlendirmede şirketin bilançosundaki ve gelir tablosundaki bazı oranların belirli eşik değerlerin altında kalması şartı aranır. Bu oranlar genellikle şunlardır:

●       Şirketin toplam faizli kredilerinin piyasa değerine oranı,

●       Şirketin faiz getirili nakit ve menkul kıymetlerinin piyasa değerine oranı,

●       Şirketin faaliyet alanı dışındaki faiz bazlı gelirlerinin toplam gelirlerine oranı.

Bu iki aşamalı değerlendirmeyi geçen şirketler, BİST katılım şirketleri olarak tanımlanır ve hisse senetleri faizsiz hisse senetleri portföylerine dahil edilebilir. Bu hisse senetleri, İslami yatırım araçları arayan yatırımcılar için temel birer enstrüman niteliği taşır.

Katılım Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Faaliyet Alanları Nelerdir?

Katılım endekslerinde yer alan şirketler, faaliyet alanı açısından değerlendirildikleri için  belirli sektörlerde yoğunlaşır. Etik yatırım şirketleri, genellikle üretim ve ticaret gibi reel ekonomiye dayalı iş modellerine sahiptir. Endekslerde ağırlıklı olarak sanayi, teknoloji, ulaştırma, çimento, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, perakende ticaret, gıda ve sağlık gibi sektörlerden şirketler yer alır. Finans sektöründen katılım prensiplerine uygun faaliyet gösteren kuruluşlar da endekse dahil edilebilir. Özellikle katılım bankaları hisseleri ve diğer faizsiz finans kuruluşları, bu endekslerin doğal bileşenleridir.

Katılım Endeksi Türleri Nelerdir?

Yatırımcıların farklı risk ve getiri beklentilerine hitap etmek amacıyla çeşitli katılım endeksi türleri geliştirilmiştir. Borsa İstanbul bünyesinde hesaplanan başlıca katılım endeksleri şunlardır:

●       BIST Katılım Tüm Endeksi (XKTUM): Katılım finans ilkelerine uygunluk testlerini geçen tüm şirketlerin hisse senetlerini kapsayan en geniş kapsamlı endekstir.

●       BIST Katılım 100 Endeksi (XK100): Katılım Tüm Endeksi’ne dahil şirketler arasından fiili dolaşımdaki payların piyasa değeri en yüksek 100 hisse senedinden oluşur.

●       BIST Katılım 50 Endeksi (XK050): Katılım Tüm Endeksi’ne dahil şirketler arasından fiili dolaşımdaki payların piyasa değeri en yüksek 50 hisse senedini kapsar.

●       BIST Katılım 30 Endeksi (XK030): Katılım Tüm Endeksi’ne dahil şirketler arasından fiili dolaşımdaki payların piyasa değeri en yüksek ve likiditesi en güçlü 30 hisse senedinden oluşur.

●       BIST Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi (XKSRD): Hem katılım hem de sürdürülebilirlik kriterlerini aynı anda sağlayan şirketlerin hisselerini içerir.

●       BIST Katılım Temettü Endeksi (XKTMT): Katılım kriterlerine uyan ve aynı zamanda düzenli temettü ödeme alışkanlığına sahip şirketleri bir araya getirir.

Katılım Endeksi Hisseleri Nasıl Alınır?

Katılım endeksine dahil olan hisse senetlerine yatırım yapmak, genel hisse senedi alım satımı işlemlerinden farksızdır ve oldukça kolaydır. Bir katılım hissesi alma rehberi olarak endekse dahil varlıklara yatırım yapmak için iki temel yöntemden bahsedilebilir:

●       Katılım endeksinde yer alan hisse senetlerini, aracı kurumlar üzerinden açacağınız bir yatırım hesabıyla tek tek satın alabilirsiniz. Bu yöntemle, Borsa İstanbul tarafından yayınlanan listeden kendi analizinize göre dilediğiniz şirketleri seçme kontrolü tamamen sizde olur.

●       Alternatif olarak katılım endeksi alım satımı için oluşturulmuş ve endeksi takip eden yatırım fonları da bulunur. Bu fonlar İslami yatırım platformları aracılığıyla alınıp satılabilir ve faizsiz yatırım hedefiyle portföyünü çeşitlendirmek isteyenlere bir seçenek sunar.

Katılım endeksi hisse senetlerine ve katılım esaslı yatırım fonlarına Kuveyt Türk Yatırım dijital kanalları üzerinden kolayca yatırım yapabilir, portföyünüzü faizsiz finans prensiplerine uygun şekilde genişletebilirsiniz.